Ngân hàng: Vững vàng trước giông bão trên thị trường tài chính quốc tế

Nguồn: HSC

Vững vàng trước giông bão trên thị trường tài chính quốc tế

 

 

Tóm tắt

• Trước sự kiện sụp đổ ngân hàng SVB diễn ra gần đây tại Mỹ, HSC đánh giá khả năng gặp rủi ro tương tự ở các NHTM chúng tôi khuyến nghị, cụ thể là (1) rủi ro bị rút tiền ồ ạt do nền vốn huy động kém ổn định và (2) rủi ro lãi suất và rủi ro kỳ hạn do tỷ trọng trái phiếu kho bạc và MBS mức cao.
• Đánh giá ban đầu của HSC cho thấy các NHTM chúng tôi khuyến nghị vẫn ổn định nhờ (1) cơ sở tiền gửi đa dạng và ổn định, và (2) tỷ trọng chứng khoán đầu tư trong lợi nhuận/tổng tài sản thấp.
• Những nhân tố khác giúp giảm thiểu khả năng ghi nhận lỗ từ rủi ro lãi suất là: tỷ trọng đầu tư vào trái phiếu giảm và đường cong lợi suất gần đây đã bớt căng thẳng.

Một số ngân hàng tại Mỹ sụp đổ sau khi Fed nâng mạnh lãi suất

HSC cho rằng sự kiện ngân hàng Silicon Valley Bank (SVB) sụp đổ gần đây xuất phát từ việc Fed nâng lãi suất mạnh nhất kể từ đầu những năm 1980. Chúng tôi đã phân tích 2 nguyên nhân khiến SVB phải dừng hoạt động:

• Mô hình hoạt động của SVB hướng đến lĩnh vực công nghệ, tập trung vào các NĐT mạo hiểm và các doanh nghiệp khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ, từ đó có một lượng lớn tiền gửi không được bảo hiểm trong khi tỷ trọng tiền gửi của KHCN thấp (dưới 10% tổng tiền gửi). Sự tập trung cao độ vào một ngành, nhóm đối tượng khách hàng đã dẫn đến nguy cơ rút tiền ồ ạt cao.
• Kể từ khi dịch Covid-19 bùng phát, SVB đã và đang mua một lượng lớn trái phiếu kho bạc Mỹ, trái phiếu thế chấp bằng khoản vay mua nhà (55% tổng tài sản mua ở lãi suất thấp). Điều này tạo ra rủi ro kỳ hạn đáng kể cũng như vấn đề mất cân đối lãi suất khi mặt bằng lãi suất tăng.

Trong trường hợp rút tiền gửi ồ ạt tại SVB, ngân hàng gặp rủi ro buộc phải bán danh mục trái phiếu nắm giữ đến ngày đáo hạn, không được ghi nhận theo giá thị trường và tạo ra những khoản lỗ lớn.

Để ngăn chặn sự đổ vỡ dây chuyền, chính quyền Mỹ đã có những biện pháp quyết đoán, gồm (1) đảm bảo toàn bộ quyền lợi cho người gửi tiền và (2) triển khai các gói cho vay dành cho các ngân hàng với kỳ hạn 1 năm dựa trên mệnh giá của danh mục trái phiếu của những ngân hàng này.

Các NHTM HSC khuyến nghị không gặp rủi ro tương tự như SVB

Cơ sở tiền gửi đa dạng và ổn định

Theo cơ sở dữ liệu của NHNN, tiền gửi KHCN chiếm khoảng 50% tổng vốn huy động trong hệ thống ngân hàng. Trong số 14 NHTM HSC khuyến nghị, tỷ trọng tiền gửi KHCN dao động từ 46% đến 86% (tính tổng cả 14 NHTM tỷ trọng là 60%). Ngoài ra, nhiều NHTM đã xây dựng mối quan hệ đối tác chiến lược với các doanh nghiệp lớn để có được thời hạn cho vay tốt, theo đó các doanh nghiệp này sẽ duy trì mức tiền gửi cao tại các NHTM trên.

Trong phân tích của mình, chúng tôi đánh giá cơ sở tiền gửi mạnh là nhân tố quan trọng nhất giúp ngăn chặn nguy cơ rút tiền ồ tạt của khách hàng.

Tỷ trọng đầu tư chứng khoán không cao

Trái với SVB, phần lớn tiền gửi tại các NHTM HSC khuyến nghị được dùng để cho vay thay vì đầu tư chứng khoán với tỷ trọng đầu tư chứng khoán trong tổng tài sản sinh lãi dưới 25%. Lãi suất của các khoản vay có thể linh hoạt điều chỉnh trong khi các khoản đầu tư chứng khoán sẽ làm phát sinh lỗ trong giai đoạn lợi suất tăng. Vì vậy, rủi ro lãi suất đối với các NHTM chúng tôi khuyến nghị thấp hơn nhiều so với SVB.

Đối với trường hợp đầu tư chứng khoán, cơ cấu tài sản sinh lãi có sự khác nhau giữa các NHTM. HSC thấy rằng những NHTM có tỷ trọng đầu tư cao vào TPDN và trái phiếu các tổ chức tài chính (chẳng hạn VIB, MBB và VPB) có khả năng gặp khó khăn trọng việc định lượng/hiện thực hóa các khoản lỗ nếu buộc phải bán ra những chứng khoán này trong trường hợp bị rút tiền ồ ạt. Lý do là hầu hết trái phiếu tổ chức tài chính và TPDN do các NHTM HSC khuyến nghị nắm giữ chưa được niêm yết (chỉ 5% trong số trái phiếu này đã được niêm yết), có thanh khoản thấp và không được ghi nhận theo giá thị trường (kể cả khi được hạch toán trong mục chứng khoán sẵn sàng để bán hoặc chứng khoán kinh doanh). Tuy nhiên, đây không phải vấn đề lớn vì quy mô chứng khoán đầu tư tương đối khiêm tốn.

Những nhân tố khác hạn chế rủi ro lãi suất

Khi đánh giá phần TPCP trên danh mục trái phiếu của các NHTM HSC khuyến nghị, chúng tôi thấy có một số yếu tố tích cực có thể giảm thiểu rủi ro lãi suất (điều này trái ngược với trường hợp SVB):

• Các NHTM khuyến nghị không tham gia nhiều vào giao dịch TPCP trong giai đoạn lợi suất thấp trong 2020-2021 nên HSC cho rằng trái phiếu mua ở mặt bằng lợi suất thấp chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ trong danh mục.

• Một số NHTM trong danh sách khuyến nghị, gồm ACB, CTG, STB, OCB, VCB và VIB đã hiện thực hóa lỗ danh mục trái phiếu kinh doanh trong năm 2022, nên đã loại bỏ một số trái phiếu mua ở lợi suất thấp ra khỏi danh mục.
• Lợi suất TPCP kỳ hạn 10 năm đã và đang giảm kể từ tháng 10/2022 và có thể còn giảm tiếp sau động thái giảm lãi suất điều hành của NHNN thời gian gần đây. Vì vậy, khả năng ghi nhận lỗ danh mục trái phiếu đầu tư là thấp.

Cơ quan quản lý đã có các biện pháp phòng ngừa

HSC tin rằng NHNN đang chủ động thực hiện các biện pháp tránh rủi ro bị ảnh hưởng dây chuyền từ cuộc khủng hoảng ngân hàng tại Mỹ, thể hiện ở những động thái nới lỏng thanh khoản trong hệ thống ngân hàng. Những động thái này bao gồm: giảm lãi suất điều hành và lãi suất OMO cũng như dừng kênh tín phiếu trên thị trường LNH. Chúng tôi tin rằng đây là những động thái sáng suốt, đặc biệt trong bối cảnh Việt Nam vẫn đang trong quá trình xử ý các NHTM có vấn đề (3 NHTM không đồng và 2 NHTM trong diện kiểm soát đặc biệt).

Ngoài ra, hệ thống ngân hàng Việt Nam có nhữsng đặc điểm riêng và có lợi khi cần phải kiểm soát một cuộc khủng hoảng thanh khoản:

• NHTM có vốn nhà nước, đặc biệt là VCB thực hiện nhiệm vụ “chính trị” trong hỗ trợ thanh khoản, như đã diễn ra trong trường hợp của SCB. Nghĩa là các NHTM có vốn nhà nước có thể nhanh chóng hỗ trợ các NHTM quy mô nhỏ, trung bình trong giai đoạn căng thẳng thanh khoản và phát tín hiệu hỗ trợ ở mức cao đến hệ thống.
• Nguồn hỗ trợ thanh khoản từ kênh tái cấp vốn, trong đó không chỉ chấp nhận TPCP mà cả các loại trái phiếu khác và các khoản vay làm tài sản đảm bảo khi cần.

Trời mưa ắt dột – Cẩn tắc vô ưu

Sự sụp đổ của SVB cùng với các định chế tài chính khác như Signature Bank và Silvergate Capital tại Mỹ hay Credit Suisse tại EU, đã tạo ra tâm lý hoảng loạn. HSC dự đoán rằng chu kỳ thắt chặt sẽ còn tiếp diễn và có thể sẽ có thêm những vụ đổ vỡ trong ngành tài chính, tạo ra hiệu ứng dây chuyền lớn hơn (ECB gần đây vẫn nâng lãi suất bất chấp sự kiện Credit Suisse).

Ngoài ra, hệ thống ngân hàng Việt Nam đang gặp những khó khăn của riêng mình, bao gồm tác động tiêu cực từ thị trường BĐS và TPDN cũng như sự kiện SCB được đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biệt. Điều này đã ảnh hưởng tiêu cực đến niềm tin của người đân và khiến tăng trưởng huy động trong hệ thống ngân hàng chậm lại trong năm 2022, đặc biệt là ở các NHTM nhỏ. Vì vậy, khả năng tác động về mặt tâm lý từ sự kiện SVB có thể gây ra thách thức nhất định. Việc luôn cảnh giác và thực hiện các biện pháp phòng ngừa trên thực tế là điều cần thiết. Tuy nhiên, HSC dự đoán 14 NHTM chúng tôi khuyến nghị ít có khả năng chịu ảnh hưởng nghiêm trọng khi những sự kiện như trên xảy ra.