Triển vọng ngành Ngân hàng năm 2024: Tiếp tục củng cố bộ đệm dự phòng

Tăng trưởng thu nhập ròng ngoài lãi (Non-NII) ổn định ở mức 7% svck nhờ NFI phục hồi (tăng 17% svck) sẽ bù đắp phần nào cho hoạt động kinh doanh ngoại hối và chứng khoán đầu tư. Việc Fed dự kiến sẽ cắt giảm lãi suất trong năm 2024 sẽ làm đồng USD không còn mạnh như năm 2023 và chênh lệch lãi suất VND và USD trên thị trường liên ngân hàng có thể thu hẹp. Theo đó, lợi nhuận từ kinh doanh ngoại hối có thể không lớn nếu tỷ giá USD/VND ít biến động trong năm 2024. Ngoài ra, trong 9T2023, các ngân hàng đã thu được khoản lãi lớn từ giao dịch trái phiếu chính phủ, khoảng 8 nghìn tỷ đồng hay 2% TOI, và chúng tôi không kỳ vọng điều này tiếp diễn năm 2024.

 

Tuy nhiên, thu nhập từ phí dịch vụ dự kiến sẽ tăng trở lại 17% svck, với động lực chính đến từ các hoạt động tài trợ thương mại, hoạt động thanh toán và dịch vụ thẻ. Biên lợi nhuận của thẻ năm 2023 giảm so với 2022 do các đơn vị cung cấp thẻ quốc tế (VISA, MASTERCARD...) đều tăng phí. Trong năm 2024, mức biên lợi nhuận này được giả định sẽ duy trì ổn định so với 2023. Đối với bancassurance, doanh thu khai thác mới (NBP) có thể đã chạm đáy trong Q3/2023 (xem Biểu đồ 10). Tuy nhiên, theo quan điểm của chúng tôi, tốc độ phục hồi sẽ diễn ra chậm và phụ thuộc vào sự phục hồi thu nhập cá nhân cũng như niềm tin của khách hàng đối với các sản phẩm bảo hiểm. Vấn đề niềm tin cần nhiều thời gian cũng như các nỗ lực của cơ quan quản lý nhằm nâng cao tính minh bạch của thị trường và giảm thiểu các hoạt động bán/tư vấn sai các sản phẩm bảo hiểm.

 

Chúng tôi cũng lưu ý rằng chi phí tín dụng trong 9T2023 thấp hơn so với số lượng nợ xấu mới hình thành (bao gồm VAMC và khoản vay tái cơ cấu) (xem Biểu đồ 15). Nhìn chung, bộ đệm dự phòng đang thấp hơn so với giá trị của các khoản vay có vấn đề tại hầu hết các ngân hàng, ngoại trừ VCB. Vào tháng 9/2023, tỷ lệ dự phòng trên tổng tín dụng là 2,2% so với tổng nợ có vấn đề là 5,3%. Mặc dù chúng tôi cho rằng ngân hàng cần phải trích lập thêm dự phòng để cải thiện chất lượng tài sản, nhưng thời gian trích lập dự phòng có thể được kéo dài cân nhắc những yếu tố sau:

 

Nguyên nhân sâu xa của vấn đề nợ xấu là tình trạng pháp lý của các dự án bất động sản chưa hoàn thiện. Vấn đề này không thể giải quyết một cách nhanh chóng mà có thể kéo dài trong thời gian dài mặc dù có 3 luật mới sẽ có hiệu lực vào năm 2025. Điều này không chỉ đòi hỏi ý chí mạnh mẽ mà còn cần hành động kịp thời từ các nhà hoạch định chính sách và cơ quan quản lý. Chúng tôi kỳ vọng vấn đề sẽ được giải quyết theo từng trường hợp cụ thể tương tự như trong năm 2023. Theo đó, dòng tiền của một số chủ đầu tư bất động sản vẫn còn gặp khó khăn. Chưa kể đến khoản trái phiếu doanh nghiệp trị giá 200 nghìn tỷ đồng (chiếm 20% tín dụng năm 2023 là của chủ đầu tư bất động sản) (xem Biểu đồ 16) sẽ đáo hạn trong năm 2024. Theo quan điểm của chúng tôi, tài trợ cho các dự án có đầy đủ thủ tục pháp lý để các chủ đầu tư có thể hoàn thiện và bàn giao nhà cho người mua sẽ tốt hơn là thu giữ tài sản và xóa nợ. Tuy nhiên, đối với những dự án đang có vướng vướng mắc về mặt pháp lý, chúng tôi cho rằng việc trích lập dự phòng đầy đủ là cần thiết kể cả khi các khoản vay này vẫn trong thời gian tái cơ cấu.

 

Cho vay mua nhà tại các dự án có vấn đề về mặt pháp lý cũng là một rủi ro khác. Việc người mua nhà phải chịu gánh nặng thanh toán gốc lãi cho khoản vay mua nhà hàng tháng mà không biết khi nào mới được bàn giao nhà sẽ tiếp tục ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý của người mua nhà. Điều này cũng sẽ ảnh hưởng đến nhu cầu tín dung bán lẻ trong thời gian tới cũng như lợi nhuận trước dự phòng của ngân hàng. Việc xử lý các khoản vay mua nhà này sẽ gây ra tổn thất cho các ngân hàng (do không có tài sản thế chấp) và ảnh hưởng đến khẩu vị rủi ro của ngân hàng trong tương lai.

 

Mặc dù tổng thu nhập hoạt động có thể phục hồi trong năm 2024 và các ngân hàng có dư địa tốt hơn để hấp thụ rủi ro cũng như giải quyết các vấn đề về chất lượng tài sản, nhưng không dễ để thực hiện được điều này trong vòng 1 năm. Với NIM ước đạt 3,75% và OPEX trên tổng tín dụng là 1,5%, thì ngân hàng khó có thể ghi nhận chi phí tín dụng ở mức 3% (chênh lệch giữa khoản vay có vấn đề và bộ đệm dựphòng) chỉ trong một năm. Việc kéo dài nghĩa vụ trích lập dự phòng trong vài năm sẽ giúp ngân hàng duy trì tỷ suất cho vay của mình.Chúng tôi thấy rằng các ngân hàng đã rút kinh nghiệm rất nhiều từ chu kỳ trước: Thứ nhất, một số ngân hàng đã thực hiện trích lập dự phòng từ trước. Theo đó, tổng chi phí tín dụng luôn ở mức từ 1 – 1,2% trong những năm gần đây. Nhìn vào chu kỳ trước, chi phí tín dụng giai đoạn 2009-2010 ở mức thấp (0,4 – 0,5%) và chỉ tăng vọt lên 1% kể từ năm 2012 khi quá trình xử lý nợ xấu bắt đầu. Thứ hai, thu nhập thực tế trong chu kỳ trước rất yếu với NII tăng cao và nguồn thu nhập ròng ngoài lãi hạn chế. Khi quá trình xử lý nợ xấu bắt đầu, lợi suất cho vay ròng (chênh lệch lãi suất trừ OPEX và chi phí tín dụng) đã giảm do phải thoái lãi dự thu và chi phí tín dụng ngày càng tăng (xem Biểu đồ 13). Chúng tôi cho rằng việc ghi nhận lãi dự thu trong khi không thực thu được sẽ không xảy ra trong chu kỳ này. Theo đó, khả năng xử lý nợ xấu trong chu kỳ này tốt hơn chu kỳ trước, đặc biệt là tại các ngân hàng như VCB hay ACB. Thứ ba, các ngân hàng đang tuân thủ các chuẩn mực khắt khe hơn về vốn cũng như an toàn hoạt động. Những ngân hàng có tỷ trọng cho vay vào ngành bất động sản nhiều nhất cũng có CAR cao nhất (CAR của TCB & VPB từ 15-16%).